آزمون اول
وضع الفاظ
سوال ۱
مطابق ماده ۵۳۱ ق-م: «بعد از ظهور ثمره زرع، عامل، مالک حصه خود از آن می شود»- کدامیک از واژگان زیر دارای وضع تعینی است؟
۱) زرع
۲) مالک
۳) حصه
۴) همه موارد
پاسخ سوال ۱
مطابق ماده ۵۳۱ ق-م: «بعد از ظهور ثمره زرع، عامل، مالک حصه خود از آن می شود»- کدامیک از واژگان زیر دارای وضع تعینی است؟
گزینه ۴ صحیح است. (متوسط) وضع تعیّنی وضعی است که با کثرتِ استعمال در عرف رخ داده باشد. در مقابل وضع تعیینی وضعی است که توسط کثرت استعمال رخ نداده بلکه واضع معینی آن را وضع نموده است.
سوال ۲
ماده ۳۶۶ ق-آ-د-م مقرر می دارد: «رسیدگی فرجامی عبارت است از تشخیص انطباق یا عدم انطباق رای مورد درخواست فرجامی با موازین شرعی و مقررات قانونی»- در خصوص عبارت «رسیدگی فرجامی» کدام گزینه صحیح است؟
۱) این عبارت دارای وضع تعیینی است.
۲) این عبارت یک حقیقت عرفیه است.
۳) وضع این عبارت توسط کثرت استعمال در عرف صورت پذیرفته است.
۴) استعمال این عبارت در این ماده قانونی استعمالی مجازی است.
پاسخ سوال ۲
ماده ۳۶۶ ق-آ-د-م مقرر می دارد: «رسیدگی فرجامی عبارت است از تشخیص انطباق یا عدم انطباق رای مورد درخواست فرجامی با موازین شرعی و مقررات قانونی»- در خصوص عبارت «رسیدگی فرجامی» کدام گزینه صحیح است؟
گزینه ۱ صحیح است. (سخت) با توجه به اینکه این عبارت توسط قانونگذار وضع تعیینی گردیده است بنابراین یک حقیقت قانونیه است. همچنین با توجه به اینکه وضع آن تعیینی است بنابراین معلوم می شود که دارای واضع معین است و نه کثرت استعمال در عرف. و نیز با لحاظ اینکه این لفظ در معنای وضعی خود مورد استعمال قرار گرفته است، استعمالش حقیقی می باشد.
سوال ۳
مطابق ماده ۲۸۳ق-م: «بعد از معامله، طرفین می توانند به تراضی، آن را اقاله و تفاسخ کنند»- میان دو واژه «اقاله» و «تفاسخ» چه نسبتی برقرار است؟
۱) اشتراک
۲) ترداف
۳) تباین
۴) عموم و خصوص من وجه
پاسخ سوال ۳
مطابق ماده ۲۸۳ق-م: «بعد از معامله، طرفین می توانند به تراضی، آن را اقاله و تفاسخ کنند»- میان دو واژه «اقاله» و «تفاسخ» چه نسبتی برقرار است؟
گزینه ۲ صحیح است. (آسان) ترادف به معنای تساوی کامل دو لفظ در معنا است. اشتراک به معنای آن است که یک لفظ دارای دو معنای حقیقی باشد و تباین نیز به معنای بیگانگی کامل دو مفهوم از یکدیگر است. عموم و خصوص من وجه نیز به معنای آن است که برخی از مصادیق دو لفظ، با یکدیگر مشترک باشند.
سوال ۴
مطابق ماده ۲۲۲ق-م «در صورت عدم ایفاء تعهد با رعایت ماده فوق، حاکم می تواند به کسی که تعهد به نفع او شده است اجازه دهد که خود او عمل را انجام دهد و متخلف را به تأدیه مخارج آن محکوم نماید»- در این ماده قانونی کدام واژه در معنای مجازی مورد استعمال قرار گرفته است؟
۱) تعهد
۲) متخلف
۳) اجازه
۴) تأدیه
پاسخ سوال ۴
مطابق ماده ۲۲۲ق-م «در صورت عدم ایفاء تعهد با رعایت ماده فوق، حاکم می تواند به کسی که تعهد به نفع او شده است اجازه دهد که خود او عمل را انجام دهد و متخلف را به تأدیه مخارج آن محکوم نماید»- در این ماده قانونی کدام واژه در معنای مجازی مورد استعمال قرار گرفته است؟
گزینه ۳ صحیح است. (متوسط) اجازه به موافقت بعد از انجام عمل اطلاق می شود. درحالی که اذن به موافقت پیش از انجام گفته می شود. روشن است که در این ماده قانونی اجازه در معنای اذن یعنی در معنای غیروضعی خود بکاررفته است بنابراین دارای استعمال مجازی می باشد.
سوال ۵
مطابق ماده ۱۱۷۱ق-م: «در صورت فوت یکی از ابوین، حضانت طفل با آنکه زنده است خواهد بود، هر چند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد-» در این ماده قانونی لفظ «قیم» در معنای مجازی مورد استعمال قرار گرفته است- از کدام قرینه به مجازی بودن این استعمال پی میبریم؟
۱) قرینه صارفه مقالیه
۲) قرینه معینه حالیه
۳) قرینه صارفه حالیه
۴) قرینه معینه مقالیه
پاسخ سوال ۵
مطابق ماده ۱۱۷۱ق-م: «در صورت فوت یکی از ابوین، حضانت طفل با آنکه زنده است خواهد بود، هر چند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد-» در این ماده قانونی لفظ «قیم» در معنای مجازی مورد استعمال قرار گرفته است- از کدام قرینه به مجازی بودن این استعمال پی میبریم؟
گزینه ۱ صحیح است. (سخت) قرینه ای که مطابق آن به مجازی بودن معنای یک لفظ پی می بریم، قرینه صارفه نامیده می شود. اما با توجه به اینکه قرینه صارفه به یکی از دو صورت قرینه حالیه یا مقالیه بروز می یابد، باید تشخیص داد که قرینه موجود در کلام از قسم حالیه است یا مقالیه؟ باید توجه داشت که با لحاظ اینکه از عبارت «توسط پدر معین شده باشد»، پی می بریم به اینکه معنای قیم مجازی است؛ بنابراین قرینه صارفه لفظیه یا به اصطلاح مقالیه می باشد.
سوال ۶
کدام استعمال مجازی نیست؟
۱) استعمال باطل در خصوص عقد اکراهی
۲) استعمال عقد در خصوص طلاق
۳) استعمال مبیع در خصوص مثمن
۴) استعمال احیاء در خصوص تحجیر
پاسخ سوال ۶
کدام استعمال مجازی نیست؟
گزینه ۳ صحیح است. (متوسط) عقد اکراهی غیر نافذ است بنابراین اطلاق باطل بر آن مجازی خواهد بود. طلاق یک ایقاع است بنابراین اطلاق عقد بر آن مجازی می باشد. تحجیر نیز به معنای سنگ چین کردن دور زمین است بنابراین اطلاق احیا بر آن مجازی می باشد. اما مبیع همان مثمن است و اطلاق این دو بر یکدیگر حقیقی خواهد بود.
سوال ۷
مطابق ماده ۱۱۸۶ ق-م:«در مواردی که برای عدم امانت ولی قهری نسبت به دارائی طفل، اَمارات قَویّه موجود باشد مدعیالعموم مکلف است از محکمه ابتدائی، رسیدگی به عملیات او را بخواهد محکمه در این مورد رسیدگی کرده، در صورتی که عدم امانت او معلوم شد مطابق ماده ۱۱۸۴ رفتار می نماید»- کدام یک از الفاظ موجود در این ماده در زمره موضوعات عرفی قرار دارد؟
۱) دارایی
۲) مدعی العموم
۳) محکمه ابتدایی
۴) موارد ۲ و ۳
پاسخ سوال ۷
مطابق ماده ۱۱۸۶ ق-م:«در مواردی که برای عدم امانت ولی قهری نسبت به دارائی طفل، اَمارات قَویّه موجود باشد مدعیالعموم مکلف است از محکمه ابتدائی، رسیدگی به عملیات او را بخواهد محکمه در این مورد رسیدگی کرده، در صورتی که عدم امانت او معلوم شد مطابق ماده ۱۱۸۴ رفتار می نماید»- کدام یک از الفاظ موجود در این ماده در زمره موضوعات عرفی قرار دارد؟
گزینه ۱ صحیح است. (آسان) دارایی یک موضوع عرفیه است یعنی وضع نخستین آن توسط عرف صورت پذیرفته است بر خلاف مدعی العموم و محکمه ابتدایی که نخستین بار توسط قانونگذار وضع گردیده اند و در زمره موضوعات قانونی قرار دارند.
سوال ۸
مطابق ماده ۵۵۶ ق-م: «مضارب در حکم امین است و ضامن مال مضاربه نمی شود---»- واژه «ضامن» در این ماده قانونی در معنای شخصی که مسئول جبران خسارت است بکاررفته است- این استعمال حقیقی است یا مجازی؟ چرا؟
۱) حقیقی به دلیل صحت سلب
۲) مجازی به دلیل عدم صحت حمل
۳) حقیقی به دلیل تبادر
۴) مجازی به دلیل عدم صحت سلب
پاسخ سوال ۸
مطابق ماده ۵۵۶ ق-م: «مضارب در حکم امین است و ضامن مال مضاربه نمی شود---»- واژه «ضامن» در این ماده قانونی در معنای شخصی که مسئول جبران خسارت است بکاررفته است- این استعمال حقیقی است یا مجازی؟ چرا؟
گزینه ۲ صحیح است. (متوسط) ضامن به معنای حقیقی به شخصی گفته میشود که دین دیگری را بر عهده میگیرد. اما استعمال ضامن در معنای مذکور، استعمالی مجازی است اولاً بدلیل عدم صحت حمل ضامن بر کسی که مسئول جبران خسارت است و ثانیاً به دلیل صحت سلب ضامن از کسی که مسئول جبران خسارت است.
سوال ۹
مطابق ماده ۶۵۷ ق-م: «تحقق وکالت منوط به قبول وکیل است»- واژه «وکیل» در این ماده قانونی مصداق کدام گزینه است؟
۱) حقیقت شرعیه
۲) حقیقت قانونیه
۳) حقیقت عرفیه
۴) مجاز است.
پاسخ سوال ۹
مطابق ماده ۶۵۷ ق-م: «تحقق وکالت منوط به قبول وکیل است»- واژه «وکیل» در این ماده قانونی مصداق کدام گزینه است؟
گزینه ۳ صحیح است. (آسان) با توجه به اینکه وضع نخستین وکیل توسط عرف صورت پذیرفته است، بنابراین باید آن را یک حقیقت عرفیه بدانیم. البته توجه شود که استعمال این واژه در قانون موجب آن نمی شود که آن را حقیقت قانونی به حساب آوریم.
سوال ۱۰
مطابق ماده ۱۵۶ق-آ-د-م: «هرکس می تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به وسیله اظهارنامه از دیگری مطالبه نماید»- واژه «اظهارنامه» در این ماده قانونی مصداق کدام مورد است؟
۱) حقیقت عرفیه
۲) حقیقت متشرعه
۳) حقیقت شرعیه
۴) حقیقت قانونیه
پاسخ سوال ۱۰
مطابق ماده ۱۵۶ق-آ-د-م: «هرکس می تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به وسیله اظهارنامه از دیگری مطالبه نماید»- واژه «اظهارنامه» در این ماده قانونی مصداق کدام مورد است؟
گزینه ۴ صحیح است. (آسان) با توجه به اینکه وضع نخستین این واژه توسط قانونگذار بوده است، بنابراین باید آن را حقیقت قانونیه بدانیم.
سوال ۱۱
در خصوص استعمال واژه دین در مقابل ثمن معامله در جملهی «مشتری باید دین خود به بایع را نقداً بپردازد»- کدام گزینه صحیح نیست؟
۱) استعمال حقیقی است به دلیل صحت حمل دین بر معنای ثمن
۲) با لحاظ وجود قرینه صارفه، مجازی بودن این استعمال روشن است.
۳) دین مشترک لفظی است و ثمن یکی از معانی آن است.
۴) موارد ۱ و ۳
پاسخ سوال ۱۱
در خصوص استعمال واژه دین در مقابل ثمن معامله در جملهی «مشتری باید دین خود به بایع را نقداً بپردازد»- کدام گزینه صحیح نیست؟
گزینه ۴ صحیح است. (سخت) تبادر حاکی از آن است که معنای حقیقی دین، تعهدی است که در نتیجه قرض پدید می آید. اما حمل آن بر ثمن نادرست بوده و همین عدم صحت حمل، مجازی بودن را اثبات میکند. ضمن اینکه با لحاظ قرینه صارفه مقالیه موجود در کلام، مجازی بودن معنای مورد نظر اثبات میگردد.
سوال ۱۲
کدام گزینه به ترتیب مصداق مشترک معنوی و مشترک لفظی می باشد؟
۱) بیع– اجاره
۲) نکاح– زوج
۳) عقد– ابرا
۴) جرم- کفالت
پاسخ سوال ۱۲
کدام گزینه به ترتیب مصداق مشترک معنوی و مشترک لفظی می باشد؟
گزینه ۲ صحیح است. (آسان) بیع، اجاره، نکاح، عقد، ابراء، جرم و کفالت، همگی مشترک معنوی به حساب می آیند به این معنا که دارای یک معنای حقیقی و مصادیق متعدد هستند. اما واژه زوج دارای دو معنای حقیقی است یکی به معنای شوهر و دیگری به زوج درمقابل فرد. بنابراین باید آن را در زمره مشترکات لفظی به حساب آورد.
سوال ۱۳
ماده ۱۷۷ق-م مقرر می دارد: «جواهری که از دریا استخراج می شود، ملک کسی است که آن را استخراج کرده است---»- اگر تردید شود که در این ماده قانونی جواهر در معنای حقیقی خود به کار رفته است یا در معنای مجازی، تردید به وجود آمده، با استناد به چه چیزی مرتفع می گردد؟
۱) تبادر
۲) اطّراد
۳) اصاله الحقیقه
۴) موارد ۱ و ۲
پاسخ سوال ۱۳
ماده ۱۷۷ق-م مقرر می دارد: «جواهری که از دریا استخراج می شود، ملک کسی است که آن را استخراج کرده است---»- اگر تردید شود که در این ماده قانونی جواهر در معنای حقیقی خود به کار رفته است یا در معنای مجازی، تردید به وجود آمده، با استناد به چه چیزی مرتفع می گردد؟
گزینه ۳ صحیح است. (سخت) اگر ندانیم کدام معنا حقیقی است و کدام معنا مجازی است، باید به تبادر یا اطراد یا صحت حمل و صحت سلب رجوع کنیم. اما اگر روشن شود که بدانیم که معنای حقیقی و مجازی یک لفظ کدام است، اما ندانیم متکلم کدامیک را اراده نموده است، باید به اصاله الحقیقه رجوع نمود.
سوال ۱۴
ماده ۱۰۴۸ ق-م مقرر می دارد: «جمع بین دو خواهر ممنوع است---»- اگر تردید شود که آیا حکم این ماده قانونی خواهرخوانده را نیز دربرمی گیرد یا خیر؟ تردید به وجود آمده با کدام اصل مرتفع می شود؟
۱) اصاله الحقیقه
۲) اصاله العموم
۳) اصاله الاطلاق
۴) اصاله عدم التقدیر
پاسخ سوال ۱۴
ماده ۱۰۴۸ ق-م مقرر می دارد: «جمع بین دو خواهر ممنوع است---»- اگر تردید شود که آیا حکم این ماده قانونی خواهرخوانده را نیز دربرمی گیرد یا خیر؟ تردید به وجود آمده با کدام اصل مرتفع می شود؟
گزینه ۱ صحیح است. (متوسط) هرگاه تردید شود که یک لفظ در معنای حقیقی خود بکار رفته است یا در معنای مجازی، با اجرای اصالهالحقیقه به حقیقی بودن معنای مورد نظر متکلم حکم می کنیم. توجه شود که خواهرخوانده معنای مجازی خواهر است.
سوال ۱۵
مطابق ماده ۹۵۴ق-م:«کلیه عقود جائزه به موت احد طرفین منفسخ می شود---»- اگر تردید شود که حکم این ماده تمام اقسام عقد را دربرمی گیرد یا تنها ممکن است برخی از فروض را نیز دربرنگیرد، با اجرای کدام اصل شبهه مرتفع می گردد؟
۱) اصاله العموم
۲) اصاله الاطلاق
۳) اصاله عدم النقل
۴) اصاله عدم الاشتراک
